Σ'έναν κόσμο που κατακλύζεται από κάθε λογής πληροφορίες και ερεθίσματα σχετικά με το σεξ, με την πορνογραφία να είναι μια από τις μεγαλύτερες και πιο επικερδείς βιομηχανίες παγκοσμίως –ειδικά μέσα από την τρομακτική, κυριολεκτικά και μεταφορικά, ελεύθερη διάχυσή της στο διαδίκτυο–, ποιο αλήθεια θα μπορούσε να είναι το περιεχόμενο ενός βιβλίου με τον τίτλο Πώς να σκεφτόμαστε περισσότερο το σεξ;
Θα υποστήριζε κανείς, αντίθετα, ότι το σεξ, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, απασχολεί υπερβολικά τον σύγχρονο άνθρωπο· ότι από δύναμη απελευθέρωσης που θα μπορούσε να συμπαρασύρει μαζί της ακόμη και μεγάλες κοινωνικές αλλαγές –όπως φαντασιώνονταν τα κινήματα της δεκαετίας του 60 και του 70–, έχει εξελιχθεί στις μέρες μας σε οιονεί καταναγκασμό, σε εσωτερικευμένη επιταγή διαρκούς απόλαυσης που μας απομακρύνει από την επίτευξη της ευτυχίας και της ατομικής πλήρωσης.
Ο Αλαίν ντε Μποτόν, βέβαια, αναλαμβάνει συνειδητά το ρίσκο αυτή της πρόκλησης-πρόσκλησης: Όχι προτρέποντάς μας ναασχολούμαστεπερισσότερο μετο σεξ, ως ένα σύνολο πρακτικών αποσυνδεδεμένων από συναισθηματικές και ηθικές δεσμεύσεις (αυτό είναι το κάλεσμα της πορνογραφίας), αλλά να στοχαστούμε περισσότερο γιατο σεξ, ως κάτι που αφορά τη ζωή μας συνολικά, τη δυνατότητά μας να πετύχουμε έναν ικανοποιητικό βαθμό ισορροπίας ανάμεσα σε δυνάμεις αντίρροπες και συχνά αντιφατικές· και, γιατί όχι, να εξασφαλίσουμε ένα ανεκτό επίπεδο συνύπαρξης με έναν ερωτικό σύντροφο.
Ο τρόπος που προσεγγίζει τα θέματά του είναι του συνεπαρμένου και ταυτόχρονα εκλεκτικού αναγνώστη, του λόγιου.
Ένας λόγιος εκλαϊκευτής
Το σεξ, μας λέει ο Μποτόν, εμφανίζεται στη ζωή μας διανοίγοντας ένα παράλληλο πεδίο, μες στο οποίο είμαστε αναγκασμένοι να υπάρχουμε δραματικά μόνοι.Οι ίδιες οι επιθυμίες μας έρχονται συχνά σε μερική ή ολική σύγκρουση με τον κοινωνικό εαυτό μας, επιβάλλοντας εξαρχής έναν διχασμό στην εσωτερική μας ζωή, τους όρους της οποίας δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε και να διαχειριστούμε.
Από αυτή την άποψη το σεξ, και όχι η «γνώση», είναι το συλλογικό προπατορικό μας αμάρτημα, κι όσο κι αν οι κοινωνίες εξελισσόμενες έχουν ελαφρύνει το άτομο από το βάρος των ενοχών που σχετίζονται με τα ανομολόγητα κελεύσματα του έρωτα, το πρόβλημα εμμένει και παραμένει: Η σεξουαλική και η κοινωνική ζωή, ο κόσμος της επιθυμίας και ο κόσμος της ανάγκης, είναι πρακτικά αδύνατον να συνεργαστούν απολύτως αρμονικά. Η διαρκής τριβή ανάμεσα στις άναρχες, συχνά (αυτο)καταστροφικές σεξουαλικές ορμές και στις απαιτήσεις της καθημερινότητας, της ανατροφής των παιδιών, της επιβίωσής μας στην αγορά εργασίας, είναι αναπόφευκτη.
Πέρα από το κοινωνικό θέατρο
Μολαταύτα, τι θα ήταν η ζωή μας, αν πίσω από όλους τους καταναγκασμούς της επιβίωσης, δεν έθαλλε η δυνατότητα καταφυγής στην λυτρωτική απόλαυση του σεξ; Σύμφωνα με τον Μποτόν, το σεξ δεν είναι απλώς μια «παράλληλη σκηνή», μια συνέχιση του κοινωνικού θεάτρου με άλλα μέσα, αλλά η υπέρβασή του, η αποποίησή του. Το σεξ, ακόμη και ανάμεσα σε άτομα που λίγες ώρες πριν ούτε καν γνωρίζονταν, ενέχει ένα είδος ζωώδους ειλικρίνειας, αφού διαφορετικά, απλώς δεν λειτουργεί. Πόσο πιο ωμά να το εκφράσει κανείς; «Σ'έναν κόσμο όπου οι ψευτοενθουσιασμοί είναι ευρέως διαδεδομένοι, όπου συχνά είναι δύσκολο να καταλάβουμε αν οι άλλοι πραγματικά μας συμπαθούν ή είναι ευγενικοί μαζί μας απλώς και μόνο λόγω υποχρέωσης, το υγρό αιδοίο και το σκληρό πέος λειτουργούν ως αδιαμφισβήτητοι αντιπρόσωποι ειλικρίνειας.» (σ.36).
Ο Μποτόν κυκλώνει το θέμα του μπολιάζοντάς το με πολλές αναφορές στη ζωγραφική, στο σινεμά, στη λογοτεχνία, στην ποπ κουλτούρα, στη μόδα, στην εξελικτική βιολογία, ακόμη και σε εγχειρίδια επιτυχίας στο γάμο, ενώ στο τέλος του βιβλίου παραθέτει αναλυτικά τις πηγές απ'όπου άντλησε έμπνευση και πληροφορίες, υπογραμμίζοντας έτσι τον διαμεσολαβητικό χαρακτήρα του εγχειρήματος. Δύο σημεία που αξίζουν ωστόσο ειδικής μνείας είναι, από τη μία, ο προβληματισμός σχετικά με την επίδραση της πορνογραφίας στην ψυχική ζωή του σύγχρονου ανθρώπου και, από την άλλη, ο στοχασμός για τις ευαίσθητες ισορροπίες ανάμεσα στην πίστη και την ελευθεριότητα στο πλαίσιο του σύγχρονου γάμου.
Η πορνογραφία, όπως εκφράζεται μέσα από εκατομμύρια σελίδες στο διαδίκτυο, εξελίσσεται σε ένα θέατρο ωμοτήτων κάκιστης αισθητικής...
Οι κατά μόνας ηδονές
Για το μεν θέμα της (διαδικτυακής, κυρίως) πορνογραφίας, ο Μποτόν δεν αναλίσκεται ιδιαίτερα στην καταγγελία της και στο γεγονός ότι στην πραγματικότητα αποτελεί τελικό προϊόν μιας σειράς παράνομων και ανήθικων πρακτικών (εκμαυλισμός, τράφικιν, εξαναγκασμός κ.λπ), αλλά στέκεται κυρίως στην απογοήτευση και στην ένταση του μοναχικού αισθήματος που επιφέρει η εύκολη πρόσβαση (λίγα κλικ δρόμος) σε αυτήν. Η πορνογραφία, όπως εκφράζεται μέσα από εκατομμύρια σελίδες στο διαδίκτυο, εξελίσσεται σε ένα θέατρο ωμοτήτων κάκιστης αισθητικής που προσφέρεται μόνο για λίγες στιγμές αγχώδους και νευρικής εκτόνωσης. Η συρρίκνωση της σεξουαλικής εμπειρίας από δυνάμει κορύφωση της συνάντησης με τον «άλλον» (που όπως υπαινιχτήκαμε παραπάνω, σε αυτή την παράλληλη σκηνή το κοινωνικό θέατρο δίνει τη θέση του στο «θέατρο» των σωμάτων, σε μια χορογραφία όπου συμμετέχει ολόκληρος ο εαυτός) σε μοναχική καταναγκαστική εμπειρία που μας αφήνει, συνήθως, με ένα αίσθημα ματαίωσης, είναι μια πολιτισμική νόσος που έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, για την αντιμετώπιση της οποίας ίσως θα έπρεπε να δεχτούμε να θυσιάσουμε ένα μέρος της ελευθερίας μας. Ο Μποτόν, μάλιστα, πηγαίνει τη σκέψη του πολύ μακρύτερα: Σε μια πορνογραφία του μέλλοντος, μας λέει, τα έργα τέχνης (ακόμη και της θρησκευτικής τέχνης, όπως για παράδειγμα τα έργα του Μποτιτσέλι με την Παναγία) θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τη φτήνια της σημερινής πορνογραφίας με εικόνες που μπορούν να εγείρουν ερωτικούς συνειρμούς ανυψώνοντας ταυτόχρονα την αισθητική και ηθική μας κρίση.
Γάμος: μονόδρομος και αδιέξοδο
Στην σύγχρονη αντίληψη για τον γάμο έχουμε υπερβολικά πολλές απαιτήσεις από ένα και μόνο πρόσωπο.
Κι όσο για τον γάμο, ο Μποτόν εκφράζει μερικές ενδιαφέρουσες και, με τον τρόπο τους, ρηξικέλευθες σκέψεις. Στην πραγματικότητα, λέει, το πρόβλημα ξεκινάει επειδή στην σύγχρονη αντίληψη για τον γάμο συγκεντρώνονται υπερβολικά πολλές απαιτήσεις στο πρόσωπο ενός και μόνο ανθρώπου. Ο άλλος οφείλει να αποτελεί ταυτόχρονα ιδανικό ερωτικό σύντροφο, αντικείμενο απόλυτης και ανιδιοτελούς αγάπης και συνάμα λογικό σύντροφο στην από κοινού συγκρότηση ενός νοικοκυριού ή μιας οικογένειας – συνδυασμός αιτημάτων εξωφρενικά μαξιμαλιστικός με πολλές πιθανότητες αποτυχίας.
Η αναζήτηση της ιδανικής συνύπαρξης μέσα σε μια σχέση, φαίνεται να υπονοεί ο Μποτόν, οδηγεί συχνά σε αδιέξοδα αλλά είναι μονόδρομος. Με την καλλιέργεια της αγάπης και την αναγνώριση της εγγενούς δυσκολίας του εγχειρήματος, δύναται να «σπρώχνουμε» όλο και παρακάτω τα αδιέξοδα, αναβάλλοντας, ιδανικά εις το διηνεκές, τη στιγμή που θα βρεθούμε μόνοι μας απέναντι σε συμπαγή τοίχο.
Επειδή όμως, από την άλλη, το ζευγάρωμα παραμένει το πληρέστερο μοντέλο που έχουμε στα χέρια μας, μέσα από το οποίο, παρά τις πολλαπλές απώλειες, μπορούμε να επιτύχουμε έναν ικανοποιητικό βαθμό ισορροπίας, ο γάμος είναι ένα ρίσκο που αξίζει να αναλάβουμε, αρκεί να μην επιβαρύνουμε τον άλλον με υπαρξιακές αγωνίες και αιτήματα που κανένα πλάσμα δεν θα μπορούσε από μόνο του να ικανοποιήσει.
[ΠΗΓΗ: Κώστας Κατσουλάρης, Πώς να σκεφτόμαστε περισσότερο το σεξ, με εικόνα Masaccio, Η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον ΠαράδεισοBOOKPRESShttp://www.bookpress.gr/]