Γιατί γράφουμε; Ποιές επιρροές έχουμε δεχτεί που μας καθόρισαν ή μας στιγμάτισαν; Είναι η πορεία μας αυτή που είχαμε ονειρευτεί ή σχεδιάσει, ή για αλλού ξεκινήσαμε και αλλού βρεθήκαμε; H ζωή και η τέχνη αναπόφευκτα συμπλέουν, μπορεί και να αλληλοσυμπληρώνονται. Ο δημιουργός οφείλει, θαρρώ, να κοιτά κάθε φορά κατάματα και τη ζωή και την τέχνη του και να κάνει τον απολογισμό του. Η αυτοκριτική και η αυτογνωσία είναι πάντα τα ζητούμενα και στον άνθρωπο και στον δημιουργό. Από κει και πέρα η βασική έγνοια είναι πώς θα υπάρχει δημιουργική εξέλιξη. Αναπόφευκτα μού έρχονται στο μυαλό όσα γράφει ο Ελύτης στα Ανοιχτά Χαρτιά. Κι είναι σαν να μονολογεί: Nα γιατί γράφω. Γιατί η Ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη την έχει ο Θάνατος. Είναι η λήξη μιας ζωής και η έναρξη μιας άλλης, που είναι η ίδια με την πρώτη αλλά που πάει πολύ βαθιά, ως το ακρότατο σημείο που μπόρεσε να ανιχνεύσει η ψυχή, στα σύνορα των αντιθέτων, εκεί που ο ήλιος και ο Άδης αγγίζονται. Δέκα γυναίκες δημιουργοί που ζουν και δημιουργούν στο σήμερα. Οι σκέψεις τους, οι καταβολές τους, οι εικόνες τους, είναι πολύτιμα στοιχεία του δημιουργικού ΕΓΩ τους. Αναλογίζονται, στοχάζονται, θυμούνται, απορούν, δείχνουν, καταθέτουν αναμνήσεις, εμπειρίες, συναισθήματα, αποστασιοποιούνται άλλη λιγότερο, άλλη περισσότερο, εξομολογούνται, μονολογούν κρύβοντας ή αποκαλύπτοντας, άλλοτε με τρόπο ρεαλιστικό, άλλοτε επικαλούμενες τον σουρεαλισμό. Όμως, αποδεικνύοντας σε κάθε περίπτωση πως η τέχνη είναι υπόθεση αυστηρά προσωπική (Ασημίνα Ξηρογιάννη)
Χάρτινα ταξίδια
Οι περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν ότι τους αρέσουν τα ταξίδια. Λίγοι όμως ταξιδεύουν συχνά και μάλιστα σε άγνωστους προορισμούς. Προτιμούν να τα ονειρεύονται. Κι όταν τελικά το κάνουν προσπαθούν να ζήσουν με τον τρόπο που έχουν συνηθίσει στην πατρίδα τους, αναζητώντας γνώριμα φαγητά και συνήθειες.
Τι νόημα όμως έχει να ταξιδεύεις αν τελικά δεν δοκιμάσεις τηγανιτές μπανάνες και παγωτό με σάλτσα πιπέρι; Τι νόημα έχει να ταξιδεύεις αν είναι να περάσεις τις μέρες σου με κάποιο βραχιολάκι ενός ξενοδοχείου, προσπαθώντας να μην ξεμυτίσεις από την τεχνητή ασφάλεια που σου παρέχει; Τι νόημα έχει να ταξιδεύεις αν δεν πάρεις άγνωστους δρόμους που θα σε οδηγήσουν σε άγνωστους προορισμούς;
Η συγγραφή μοιάζει πολύ με ένα ταξίδι. Με ένα ταξίδι που μπορεί να γίνει πραγματικά εξωτικό ή να μη διαφέρει από την παραμονή στο σπίτι. Όπως στα ταξίδια έτσι και στη συγγραφή μπορείς να διαλέξεις μια σίγουρη οδό ή μπορείς να πάρεις διαφορετικά μονοπάτια. Μπορεί βέβαια να βρεθείς σε αδιέξοδο, μπορεί όμως και να ανακαλύψεις μια καινούργια μαγική χώρα. Ό,τι όμως και να συμβεί μπορείς να γυρίσεις πίσω και να ξαναπροσπαθήσεις.
Προσωπικά μου αρέσουν τα ταξίδια. Δεν περιμένω να βρω χρόνο για να πραγματοποιήσω ένα ταξίδι, όπως δεν περιμένω να μου περισσέψει χρόνος για να γράψω κάτι. Ο χρόνος απλώς περνάει και μένει σε εσένα να αποφασίσεις πώς θέλεις να περνάει. Αν θέλεις να βρεις χρόνο για ένα ταξίδι βρίσκεις και φυσικά πάντα υπάρχει χρόνος για να γραφτούν λίγες γραμμές.
Μ’ αρέσει να παίρνω το κομπιούτερ μου όπου πηγαίνω και να συνεχίζω αυτό που γράφω όπου κι αν βρίσκομαι. Πιστεύω ότι επηρεάζεσαι από το μέρος που βρίσκεσαι έστω κι αν αυτό που γράφεις δεν έχει σχέση με τον τόπο αυτό. Οι μυρωδιές όμως στον αέρα, οι άνθρωποι, κάποιες ιδέες που δε θα σου πέρναγαν από το μυαλό στο σπίτι σου, αναγκαστικά τρυπώνουν στο γραπτό σου.
Απόλαυσα ιδιαίτερα τη συγγραφή του βιβλίου, που γράψαμε μαζί με την αείμνηστη Κίρα Σίνου, Στο σταυροδρόμι της ημισελήνου, η Ναυμαχία της Ναυπάκτου, 7 Οκτωβρίου 1571. Στη Ναύπακτο είχα βρεθεί πριν αρχίσω τη συγγραφή του για να συλλέξω πληροφορίες. Δεν μπόρεσα να ξαναπάω όσο το έγραφα αλλά ένα μικρό μέρος του γράφτηκε στο Κουσάντασι στην Τουρκία, όπου είχα βρεθεί για λίγες ημέρες διακοπών. Έχω την αίσθηση ότι πίνοντας μαύρο τουρκικό τσάι, κοιτώντας τους μιναρέδες και ακούγοντας τον χότζα να καλεί για την προσευχή, μπόρεσα να αποδώσω καλύτερα το μουσουλμανικό στοιχείο στο βιβλίο, εκτός από το γεγονός ότι ένιωθα ότι πραγματοποιούσαν ένα διπλό ταξίδι. Στην πραγματικότητα και στο χαρτί.
Απολάμβανα από μικρή τις ιστορίες της Αγκάθα Κρίστι. Είμαι σίγουρη ότι ένας από τους λόγους που αρέσουν σε τόσο κόσμο είναι και το γεγονός ότι τις απολάμβανε και η ίδια όσο τις έγραφε. Αν δεν απολαμβάνεις αυτά που γράφεις είναι δύσκολο να τα απολαύσουν οι αναγνώστες του.
Μπορείς να διασκεδάσεις γράφοντας ένα βιβλίο ακόμα κι όταν το θέμα είναι ζοφερό. Το τελευταίο μου βιβλίο που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Iasonbooks Τρίτο Μνήμα Αριστερά, γράφτηκε με ανάλαφρη διάθεση, παρά τον ίσως μακάβριο τίτλο του. Η περιήγηση στα διάφορα ταξίδια μου στα διάφορα νεκροταφεία ήταν διασκεδαστική. Διασκεδαστική γιατί τα περισσότερα νεκροταφεία είναι ευχάριστοι τόποι, όπου πολλοί πηγαίνουν απλώς για περίπατο, ψυχαγωγική γιατί μέσα σε αυτά διακρίνεις τόσο διαφορετικούς πολιτισμούς και έθιμα. Τα τελευταία χρόνια, σε όποιο μέρος και να πήγαινα αναζητούσα νεκροταφεία για να δω και να φωτογραφίσω κι αυτό, ακόμα κι αν φαίνεται έτσι, δεν ήταν καθόλου μια μακάβρια απασχόληση.
Είναι όμορφο να βρίσκεσαι κοντά στο θέμα σου όταν γράφεις. Να έχεις άμεση επαφή με αυτό. Για την αρχή ενός βιβλίου, συνήθως αρκεί μια ασήμαντη αφορμή.
Ένα δημοσίευμα στην εφημερίδα όπως συμβαίνει με το βιβλίο μου «Καταραμένη βρύση»που πρόκειται να κυκλοφορήσει από τον Κέδρο. Τη συγκεκριμένη «καταραμένη βρύση» σε κάποιο χωριό της ορεινής Ναυπακτίας δεν πήγα ποτέ να τη δω, εκείνο τον καιρό όμως που το έγραφα «κόλλαγα» σε οποιαδήποτε επαρχιακή βρύση, έψαχνα οποιαδήποτε πληροφορία σχετικά με το νερό.
Είχα την τύχη να συμμετέχω τον Οκτώβριο του 2013 στο 4ο Διεθνές Λογοτεχνικό και Κινηματογραφικό Φεστιβάλ στην πόλη Ορντού, στα ελληνικά Κωτυώρα, στον Πόντο, στην Τουρκία. Οι άνθρωποι εκεί έχουν καταλάβει πόσο σημαντικό για το συγγραφέα είναι να βρίσκεται στον τόπο για τον οποίο γράφει και έχουν δημιουργήσει ένα πανέμορφο σπίτι της Γραφής. Εκεί φιλοξενούνται συγγραφείς που έχουν σκοπό στο έργο τους να συμπεριλάβουν και την πόλη τους. Από το παράθυρο βλέπεις τη Μαύρη Θάλασσα και πιστεύω ότι είναι δύσκολο να φτιάξεις μια ιστορία εκεί και να μην παίξει κάποιο ρόλο η Μαύρη Θάλασσα στο έργο σου.
Όλα τα θέματα έχουν κάποτε γραφτεί, συνηθίζουν να λένε όσοι ασχολούνται με το γράψιμο. Κι όμως όσοι άνθρωποι και να περάσουν από τη γη, ο καθένας έχει τη δική του διαφορετική ιστορία. Εξαρτάται πώς βλέπεις την κάθε ιστορία.. Μ’ αρέσει να αναζητώ την πρωτοτυπία περισσότερο στο περιεχόμενο και όχι στη μορφή. Δεν με ικανοποιεί ένα μυθιστόρημα που χαρακτηρίζεται ως πρωτότυπο απλά επειδή δεν έχει τέλος ή μπερδεύει τις χρονικές περιόδους και τις πραγματικότητες. Το «εύρημα» μ’ αρέσει να είναι στην πλοκή και αναζητώ πάντα το εύρημα αυτό, ενώ η έλλειψή του με απογοητεύει.
Η συγγραφή είναι μια μοναχική διαδικασία πιστεύουν πολλοί. Στην ουσία όμως μόνο ένα μέρος της είναι μοναχικό. Τη στιγμή που αποτυπώνονται οι ιδέες στο χαρτί. Για να δημιουργηθούν όμως οι ιδέες απαιτείται η συναναστροφή με κόσμο, η συλλογή ιστοριών, εμπειριών και χαρακτήρων.
Αυτό που θεωρώ ότι κέρδισα από την έκδοση των βιβλίων μου είναι η επαφή με τους αναγνώστες μου. Οι προσκλήσεις από σχολεία για να μιλήσω σε παιδιά για το θαυμαστό κόσμο του βιβλίου και για τους δικούς μου ήρωες για τη δική μου μυθιστορηματική πραγματικότητα. Να διαπιστώσω τι σκέφτηκαν για αυτούς και τι τους άρεσε. Να με διορθώσουν και να με κατευθύνουν για το επόμενο βιβλίο μου. Η χαρά της επαφής του δημιουργού με τους αποδέκτες.
Αν δεν υπήρχαν τα βιβλία μου δε θα είχα βρεθεί ποτέ σε Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ να συζητάω με άλλους ανθρώπους από άλλες χώρες που η δουλειά τους είναι να εκφράζονται με λέξεις και εικόνες. Δε θα είχα έρθει σε επαφή με τόσο πολλούς παλιούς γνωστούς και φίλους που ανταποκρίθηκαν στις προσκλήσεις μου για την παρουσίαση των βιβλίων μου, διαπιστώνοντας πόσο σημαντικό είναι όταν οι δικοί σου άνθρωποι θέλουν να διαβάσουν για τους κόσμους που έχεις δημιουργήσει.
Συχνά διαπιστώνω ότι αναγνώστες μου θυμούνται το περιεχόμενο των βιβλίων μου καλύτερα από εμένα. Γιατί με το που τελειώνω ένα βιβλίο φροντίζω να το ξεχάσω. Το αντιμετωπίζω πλέον ως αναγνώστρια, αφού πλέον δεν μπορώ να επέμβω σε αυτό, να αλλάξω κάποιον χαρακτήρα ή το τέλος του. Και ετοιμάζομαι για το επόμενο. Που φιλοδοξώ να μη μοιάζει σε τίποτα με το προηγούμενο. Γιατί κάθε νέο ταξίδι πρέπει να σου προσφέρει καινούργια πράγματα. Δεν έχει νόημα να επαναλαμβάνεις διαρκώς τα ίδια ταξίδια. Πρέπει να γνωρίσεις νέους τόπους απαλλαγμένος από παλιά στερεότυπα.
[Έρικα Αθανασίου έχει εκδώσει το μυθιστόρημα Τρίτο μνήμα αριστερά (εκδόσεις Iason Books 2013), τη μελέτη Κίρα Σίνου, η αγαπημένη σύντροφος των παιδικών μας χρόνων (εκδόσεις Κέδρος 2008), και τα βιβλία για παιδιά Μετρώντας βήματα (εκδόσεις Κέδρος 2004) και Στοιχειωμένα θεμέλια (εκδόσεις Κέδρος 2007 – κι άλλες εξομολογήσεις γυναικών για τη δημιουργική γραφή τους στο ΒΑΡΛΑΚΙ: το varelaki.blogspot.gr
]