Η μελέτη, η σκέψη: κάθε διανοητική δραστηριότητα με παραπέμπει στους καθρέφτες. Σύμφωνα με τον Πλωτίνο η ψυχή είναι ένας καθρέφτης που δημιουργεί τα υλικά πράγματα αντανακλώντας τις ιδέες της ανώτερης λογικής. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που εγώ, για να σκεφτώ, έχω ανάγκη από καθρέφτες: δεν μπορώ να συγκεντρωθώ παρά μόνο αν έχω μπροστά μου εικόνες που αντανακλούνται, λες και η ψυχή μου έχει ανάγκη, κάθε φορά που θέλει να βάλει σε κίνηση τη διανοητική της δεινότητα, να μιμείται ένα πρότυπο… Μόλις πλησιάσω το μάτι μου σ’ ένα καλειδοσκόπιο νιώθω ότι το μυαλό μου, ακολουθώντας τούτη τη συγκέντρωση και τη σύνθεση των ετερογενών χρωματιστών και γραμμικών κομματιών σε κανονικές φιγούρες, βρίσκει αμέσως ποια διαδικασία πρέπει ν’ ακολουθήσει: έστω κι αν πρόκειται για την προσωρινή και σαθρή αποκάλυψη μιας εντυπωσιακής κατασκευής που σωριάζεται με το παραμικρό χτύπημα των νυχιών στα τοιχώματα του σωλήνα, για να αντικατασταθεί από μια άλλη στην οποία τα ίδια ακριβώς στοιχεία συγκλίνουν σ’ ένα ανόμοιο σύνολο!.. [Ιταλό Καλβίνο, αποσπάσματα από το έβδομο κεφάλαιο του βιβλίου ΑΝ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΝΑΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ, εκδόσεις Αστάρτη 1982 - στη φωτογραφία η περίληψη από το οπισθόφυλλο]
ΣΕ ΕΝΑ ΔΙΚΤΥΟ ΓΡΑΜΜΩΝ ΠΟΥ ΤΕΜΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΑΠΕΙΡΟ ΚΙ ΑΚΟΜΑ ΠΑΡΑΠΕΡΑ:
Είναι η εικόνα μου αυτή που θέλω να πολλαπλασιάσω, όχι από ναρκισσισμό ή μεγαλομανία, όπως πολύ εύκολα θα μπορούσε να υποθέσει κανείς: αντίθετα, για να κρύψω ανάμεσα στα διάφορα ουτοπικά φαντάσματα του εαυτού μου, το πραγματικό εγώ που τα κινεί. Γι’ αυτό, αν δε φοβόμουν μην παρεξηγηθώ, δεν θα είχα καμιά δυσκολία να συνοικοδομήσω στο σπίτι μου το ολοκληρωτικά φοδραρισμένο με καθρέφτες δωμάτιο, μέσα στο οποίο θα έβλεπα τον εαυτό μου να περπατά στην οροφή με το κεφάλι κάτω και να εκτοξεύεται προς τα πάνω από το βάθος του πατώματος.
Τούτες οι σελίδες που γράφω θα έπρεπε κι αυτές να μεταδίδουν τη ψυχρή λαμπερότητα μιας στοάς γεμάτης καθρέφτες, όπου ένας περιορισμένος αριθμός μορφών διαθλάται και ανατρέπεται και πολλαπλασιάζεται. Αν η δική μου μορφή διαθλάται σε όλες τις κατευθύνσεις και πολλαπλασιάζεται σ’ όλες τις γωνίες, είναι για να αποθαρρύνω εκείνους που θέλουν να με καταδιώξουν. Είμαι ένας άνθρωπος με πολλούς εχθρούς, από τους οποίους πρέπει συνεχώς να ξεφεύγω. Έτσι, μόλις θα πιστέψουν ότι με βρήκαν, θα χτυπήσουν μόνο μια γυάλινη επιφάνεια στην οποία εμφανίζεται και διαχέεται ένα από τα πολλά είδωλα της πανταχού παρούσας ύπαρξής μου. Είμαι επίσης ένας άνθρωπος που καταδιώκει τους πολλούς εχθρούς του: κάνω την επίθεσή μου πέφτοντας πάνω τους και κινητοποιώντας αδυσώπητες φάλαγγες και μπλοκάροντας όλους τους δρόμους διαφυγής. Σ’ έναν κόσμο γεμάτο κάτοπτρα, ακόμα και οι εχθροί μου μπορούν να πιστεύουν ότι με περικυκλώνουν από παντού, αλλά μονάχα εγώ γνωρίζω τη διάταξη των καθρεφτών, και μπορώ να γίνω άφαντος ενώ εκείνοι θα συγκρούονται και θα φαγώνονται μεταξύ τους…
Από τότε που ξεκαθαρίστηκε μέσα μου ότι η απαγωγή της αφεντιάς μου θα ήταν η πιο βολική λύση όχι μόνο για διάφορες ειδικευμένες συμμορίες αλλά και για τους πιο σημαντικούς συνέταιρους και ανταγωνιστές μου στον κόσμο των μεγαλοεπιχειρήσεων, κατάλαβα ότι μόνο αν πολλαπλασιαζόμουν, αν πολλαπλασίαζα τον εαυτό μου, την παρουσία μου, τις εξόδους από το σπίτι και τις επιστροφές μου σ’ αυτό, με λίγα λόγια όλες τις ευκαιρίες για μια ενέδρα, θα μπορούσα να μην πέσω στα χέρια των εχθρών μου. Παράγγειλα τότε πέντε Μερσεντές ίδιες με τη δική μου που μπαινοβγαίνουν από τη θωρακισμένη είσοδο της βίλας μου όλες τις ώρες με τη συνοδεία μοτοσικλετιστών της σωματοφυλακής μου, και τοποθέτησα σε κάθε αμάξι μια μαυροντυμένη και μεταμφιεσμένη σκιά που θα μπορούσε να είναι δική μου ή σκιά ενός οποιοδήποτε σωσία μου. Οι εταιρίες που διευθύνω είναι απλοί τίτλοι χωρίς τίποτα πίσω τους και εδρεύουν σε άδεια, εναλλασσόμενα σαλόνια, οι συσκέψεις, επομένως, στις οποίες λαβαίνω μέρος μπορούν να γίνονται σε διαφορετικές κάθε φορά διευθύνσεις που, για ακόμη μεγαλύτερη ασφάλεια, την τελευταία στιγμή δίνω εντολή ν’ αλλάξουν. Πολύ πιο σοβαρά προβλήματα μου δημιουργεί η εξωσυζυγική σχέση που διατηρώ με μια διαζευγμένη κυρία είκοσι εννέα χρονών ονόματι Λόρνα, αφού αναγκάζομαι να της αφιερώνω δυο και μερικές φορές τρεις εβδομαδιαίες συναντήσεις των δύο ωρών και τριών τετάρτων λεπτών κάθε φορά. Για την προστασία της Λόρνα αρκούσε να καταστήσω αδύνατο τον εντοπισμό της, και το σύστημα στο οποίο κατέληξα είναι εκείνο της οργάνωσης πολλών ερωτικών ραντεβού την ίδια ώρα, έτσι ώστε οι άλλοι να μην καταλαβαίνουν ποιες είναι οι ψεύτικες ερωμένες μου και ποια η αληθινή. Κάθε μέρα, εγώ και οι σωσίες μου επισκεπτόμαστε, σε διαφορετικές πάντα ώρες, γκαρσονιέρες σπαρμένες σ’ όλη την πόλη που κατοικούνται από ευπαρουσίαστες γυναίκες. Αυτό το δίκτυο των ψεύτικων ερωμένων μου επιτρέπει να κρύβω τις πραγματικές μου συναντήσεις με τη Λόρνα ακόμα και από τη σύζυγό μου Ελφρίντα, στην οποία παρουσίασα όλη αυτή τη σκηνοθεσία σαν ένα συνηθισμένο μέτρο ασφαλείας. Όσο γι’ αυτή την τελευταία, την Ελφρίντα, οι συμβουλές μου –να δώσει δηλαδή τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα στις μετακινήσεις της για να αποπροσανατολίσει κάθε πιθανό εγκληματικό σχέδιο- πάνε χαμένες: η Ελφρίντα τείνει να κρύβεται όπως ακριβώς τείνει να αποφεύγει και τους καθρέφτες της συλλογής μου, λες και φοβάται μήπως η εικόνα της κατακερματιστεί και καταστραφεί: μια συμπεριφορά, δηλαδή, της οποίας μου διαφεύγουν οι βαθύτερες αιτίες και λιγάκι μ’ ενοχλεί.
Θα ήθελα όλες αυτές οι λεπτομέρειες που γράφω να είναι σε θέση να δώσουν την αίσθηση ενός μηχανισμού υψηλής πιστότητας αλλά ταυτόχρονα και της εκτυφλωτικής λάμψης που παραμένει έξω από την ακτίνα όρασής μας. Γι αυτό δεν πρέπει να αμελώ να παρεμβάλλω κάθε τόσο κάποια τσιτάτα από ένα αρχαίο κείμενο, για παράδειγμα ένα απόσπασμα από το Demagianaturaleτου Τζιοβάνι Μπατίστα Ντέλα Πόρτα, εκεί όπου λέει ότι ο μάγος, δηλαδή ο "ιερέας της φύσης"πρέπει να ξέρει "τας αιτίας λόγω των οποίων οι οφθαλμοί εξαπατώνται κάτω από το νερό και εις τους ποικίλων μορφών καθρέφτας, τας αιτίας αι οποία ενίοτε στέλλουν τας εικόνας έξω απ'τους καθρέπτας, να αιωρούνται εις την ατμοσφαίραν, και τον τρόπο με τον οποίον δύναται τις να ίδει καθαρά όσα συμβαίνουν μακριά»
Δεν άργησα να συνειδητοποιήσω ότι η αβεβαιότητα που δημιουργούσε το πήγαινε έλα των πανομοιότυπων αυτοκινήτων μου, δεν αρκούσε για να εξουδετερώσει τον κίνδυνο κάποιων εγκληματικών ενεργειών: σκέφτηκα τότε να εφαρμόσω την πολλαπλασιαστική δύναμη των κατοπτρικών μηχανισμών ενάντια στους ίδιους τους ληστές, οργανώνοντας ψεύτικες απαγωγές σε βάρος κάποιου από τους ψεύτικους εαυτούς μου και στη συνέχεια ψεύτικες ελευθερώσεις μετά την καταβολή ψεύτικων λύτρων. Γι’ αυτό χρειάστηκε να μπω στον κόπο να στήσω μια παράλληλη εγκληματική οργάνωση, συσφίγγοντας όλο και πιο πολύ τις στενές επαφές με τον υπόκοσμο. Κατάφερα έτσι να έχω στη διάθεσή μου ένα μεγάλο αριθμό πληροφοριών για τις απαγωγές που ετοιμάζονταν, ώστε να μπορών να επεμβαίνω πάντα τη σωστή στιγμή, τόσο για να προστατέψω τον εαυτό μου όσο και για να εκμεταλλευτώ τις δυσκολίες των επαγγελματικών μου αντιπάλων.
Στο σημείο αυτό η διήγηση θα μπορούσε να υπενθυμίσει ότι ανάμεσα στις διάφορες αρετές των κατόπτρων που τα αρχαία βιβλία πραγματεύονται, περιλαμβάνεται και η ικανότητα των κατόπτρων να δείχνουν τα μακρινά και σκοτεινά πράγματα. Οι Άραβες γεωγράφοι του Μεσαίωνα, στις περιγραφές που κάνουν για το λιμάνι της Αλεξάνδρειας θυμίζουν την κολόνα που ορθώνεται στο νησί του Φάρου και φιλοξενεί στην κορυφή της έναν ατσάλινο καθρέφτη που δείχνει από μια τεράστια απόσταση τα πλοία που έρχονται από την Κύπρο, την Κωνσταντινούπολη και όλες τις χώρες των Ρωμαίων. Τα κοίλα κάτοπτρα μπορούν να συλλάβουν τα πάντα συγκεντρώνοντας τις ακτίνες. «Ο ίδιος ο Θεός, του οποίου κανείς δεν μπορεί να δει ούτε το σώμα ούτε την ψυχή -γράφει ο Πορφύριος- αφήνεται να θαυμάσει τον εαυτό του σ’ ένα καθρέφτη» Μαζί με τη φυγόκεντρη δέσμη ακτινών που προβάλλει την εικόνα μου σε όλες τις δυνατές διαστάσεις του χώρου, θα ήθελα τούτες οι σελίδες να δίνουν και την αντίθεση κίνηση με την οποία καταφτάνουν σ’ εμένα από τους καθρέφτες οι εικόνες που η συνηθισμένη όραση δεν μπορεί ν’ αγκαλιάσει. Από καθρέφτη σε καθρέφτη -να τι συμβαίνει συχνά να ονειρεύομαι- το σύνολο των πραγμάτων, ολόκληρο το σύμπαν, η θεία γνώση, θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τις φωτεινές τους ακτίνες σ’ ένα μοναδικό καθρέφτη. Ή ίσως η γνώση όλων αυτών είναι θαμμένη στην ψυχή, κι ένα σύστημα καθρεφτών που θα πολλαπλασίαζε την εικόνα μου στο άπειρο και θα αποκαθιστούσε την πεμπτουσία του σε μία και μοναδική εικόνα, θα μπορούσε να μου αποκαλύψει την ψυχή όλων των πραγμάτων που κρύβονται στη δική μου ψυχή.
Το σχέδιο της απαγωγής μου ήταν το εξής: ανάμεσα στις μοτοσικλέτες Χόντα της σωματοφυλακής μου και το τεθωρακισμένο αυτοκίνητο στο οποίο θα ταξίδευα θα έπαιρναν θέση τρεις μοτοσικλέτες Γιαμάχα με τρεις ψευτοαστυνομικόυς που θα φρέναραν απότομα πριν τη στροφή. Σύμφωνα με το δικό μου σχέδιο αντιπερισπασμού, αντίθετα, τρεις μοτοσικλέτες Σουζούκι θα ακινητοποιούσαν τη Μερσεντές μου πεντακόσια μέτρα πιο πριν, για μια ψεύτικη απαγωγή. Όταν όμως είδα να σταματάνε το αυτοκίνητό μου τρεις μοτοσικλέτες Καβασάκι σε μια διασταύρωση πολύ πιο πριν από τις άλλες δύο προβλεπόμενες διασταυρώσεις, τότε κατάλαβα ότι το αντισχέδιο μου είχε βγει ματ από ένα άλλο αντι-σχέδιο του οποίου αγνοούσα τους εντολοδόχους.
Όπως σ’ ένα καλειδοσκόπιο, οι υποθέσεις που θα ήθελα να καταχωρίσω σε τούτες εδώ τις γραμμές διαθλώνται και αποκλίνουν, έτσι ακριβώς πέρναγε κομμάτια-κομμάτια μπροστά από τα μάτια μου ο χάρτης της πόλης που είχα αποσυνθέσει σε μικρά τμήματα για να εντοπίσω τη διασταύρωση όπου, σύμφωνα με τις πληροφορίες μου, θα μου έστηναν ενέδρα, και για να ορίσω το σημείο από το οποίο θα μπορούσα να αιφνιδιάσω τους εχθρούς μου ώστε να μεταστρέψω προς όφελός μου το σχέδιό τους. Όλα τώρα πιο μου φαίνονταν σίγουρα, ο μαγικός καθρέφτης συγκέντρωνε όλες τις δυνάμεις του κακού και τις έβαζε στην υπηρεσία μου. Δεν είχα λογαριάσει βέβαια ένα τρίτο σχέδιο απαγωγής μελετημένο από αγνώστους. Ποιοι ήταν, όμως αυτοί;
Προς μεγάλη μου έκπληξη, οι απαγωγείς με οδηγούν, αντί σε μια μυστική κρυψώνα, στο σπίτι μου και με κλείνουν στην αίθουσα με τους καθρέφτες που είχα φτιάξει με τόση φροντίδα με βάση τα σχέδια του Αθανάσιου Κίρτσερ. Οι καθρέφτινοι τοίχοι αναπαρήγαγαν αμέτρητες φορές την εικόνα μου. Με είχε άραγε, απαγάγει ο ίδιος ο εαυτός μου; Μήπως μία από τις διάφορες εικόνες που είχα προβάλει στον κόσμο, είχε πάρει τη θέση μου και με απομόνωνε τώρα στο ρόλο του απλού ειδώλου; Μήπως είχα πραγματικά καλέσει το Θεό του Σκότους κι αυτός είχε παρουσιαστεί με τη δική μου μορφή;
Στον καθρέφτη του πατώματος βρίσκεται πεταμένο ένα δεμένο γυναικείο σώμα. Είναι η Λόρνα. Κάθε φορά που επιχειρεί μια κίνηση, η γυμνή της σάρκα επαναλαμβάνεται σε όλους τους καθρέφτες. Πέφτω πάνω της για να την απελευθερώσω από τα σκοινιά και το φίμωτρο, για να την αγκαλιάσω. Εκείνη όμως στρέφεται εναντίον μου, σε έξαλλη κατάσταση.
-Νομίζεις ότι τώρα μ’ έχεις στο χέρι σου; Κάνεις λάθος!, λέει και μπήγει τα νύχια της στο μούτρο μου. Είναι φυλακισμένη μαζί μου; Είναι δική μου φυλακισμένη; Μήπως είναι αυτή η ίδια η δική μου φυλακή;
Στο μεταξύ έχει ανοίξει μια πόρτα. Η Ελφρίντα κάνει μερικά βήματα προς το μέρος μου.
-Γνώριζα τον κίνδυνο που σε απειλούσε και τα κατάφερα να σε σώσω, λέει, ίσως το σύστημα ήταν λίγο βάναυσο, αλλά δεν είχα άλλη επιλογή. Τώρα όμως δε βρίσκω πια την πόρτα αυτού του κλουβιού με τους καθρέφτες. Πες μου, γρήγορα, πώς θα βγω από δω μέσα;
Ένα μάτι κι ένα φρύδι της Ελφρίντα, ένα πόδι χωμένο μέσα σε εφαρμοστές μπότες, η γωνία του στόματός της με τα λεπτά χείλη και τα υπερβολικά άσπρα δόντια της, ένα χέρι με βέρα που σφίγγει ένα ρεβόλβερ, επαναλαμβάνονται γιγαντωμένα στους καθρέφτες, κι ανάμεσα σ’ αυτά τα θρύψαλα ανθρώπινης μορφής παρεμβάλλονται κομματάκια από το δέρμα της Λόρνα, σαν μικρά τοπία από κρέας. Ήδη δεν είμαι πια σε θέση μα διακρίνω τι ανήκει στη μια και τι ανήκει στην άλλη, χάνομαι, νιώθω ότι έχω χάσει τον εαυτό μου, δεν βλέπω την εικόνα μου αλλά μονάχα τη δική της. Σ’ ένα απόσπασμα του Νοβάλις, ένας μύστης που καταφέρνει να βρει τη μυστική κατοικία της Ίσιδος, σηκώνει το πέπλο της θεάς… Τώρα μου φαίνεται ότι όλα όσα με περιτριγυρίζουν είναι ένα κομμάτι του εαυτού μου, ότι εγώ επιτέλους κατάφερα να γίνω όλος ο κόσμος.
Το ΑΝ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΝΑΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ… του Ιταλό Καλβίνο είναι ένα μυθιστόρημα με θέμα την ευχαρίστηση που νιώθουμε όταν διαβάζουμε μυθιστορήματα. Πρωταγωνιστής είναι ο Αναγνώστης που αρχίζει δέκα φορές να διαβάζει ένα βιβλίο και που λόγω κάποιων γεγονότων ανεξάρτητων από τη βούλησή του, δεν κατορθώνει να τελειώσει ποτέ. Χρειάστηκε επομένως να γράψω την αρχή δέκα μυθιστορημάτων γραμμένων υποτίθεται από δέκα συγγραφείς που όλοι κατά κάποιο τρόπο ήταν διαφορετικοί από μένα και διαφορετικοί μεταξύ τους… Με τα λόγια αυτά ο Ιταλό Καλβίνο παρουσίασε το εν λόγω μυθιστόρημα, που ξάφνιασε, συζητήθηκε και τελικώς αγαπήθηκε όσο κανένα από τα έργα του. Το ΑΝ ΜΙΑ ΝΥΧΤΑ ΤΟΥ ΧΕΙΜΩΝΑ ΕΝΑΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗΣ, υπήρξε όχι μόνο μια αξεπέραστη σπονδή στο λογοτεχνικό είδος του μυθιστορήματος αλλά και το έργο που άνοιξε νέους δρόμους για τη λογοτεχνία του 21ου Αιώνα