Όταν ο Λόρκα βρέθηκε δολοφονημένος κάποιος ρώτησε τους φασίστες του Φράνκο γιατί είχαν σκοτώσει τον ποιητή, αφού εκείνος δεν πολεμούσε. Και ο στρατηγός είχε απαντήσει: «Αυτός με τα ποιήματα του μας έκανε μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι άλλοι με τα όπλα τους» Ο επαναστατημένος άνθρωπος δεν είναι μόνο αυτός που βγαίνει στους δρόμους –ή στα βουνά- με ένα όπλο. Η επανάσταση είναι καταρχήν η αντίθεση στον κομφορμισμό. Είναι η άρνηση των κανόνων, του τρόπου ζωής που σου επιβάλλουν ή σε παροτρύνουν να ακολουθήσεις. Και μπορεί να γίνει ακόμα και με ένα πινέλο. Ας εμπνευστούμε, λοιπόν, από μια γυναίκα που δεν άφησε κανέναν κανόνα όρθιο, τη Magdalena Carmen Frieda Kahlo Calderon: την πρώτη γυναίκα στην ιστορία της τέχνης που αντιμετώπισε με απόλυτη και ασυμβίβαστη εντιμότητα, ίσως και με εμπαθή σκληρότητα, όλα όσα αφορούν τη γυναίκα. Η Φρίντα έκανε κάτι που κανείς άλλος ζωγράφος, άντρας ή γυναίκα, δεν είχε κάνει ως τότε: Παρουσίασε το γυναικείο σώμα όχι χωρίς ρούχα, αλλά χωρίς δέρμα. Το γυναικείο σώμα όχι ως όχημα ηδονής για τους άντρες, αλλά ένα αυθύπαρκτο σώμα με φλέβες, αίμα και πόνο. Αποκαθήλωσε τη θηλυκότητα και παρουσίασε την σκληρή πραγματικότητα του θηλυκού γένους, του ανθρώπινου γένους [μια σύντομη περιήγηση στη ζωή και το έργο της με ΚΛΙΚ στο αυτοπορτρέτο της - το κείμενο αναρτήθηκε στο Ιστολόγιο Sanejokerκαι το υπογράφει ο Γελωτοποιός]
Η Magdalena Carmen Frieda Kahlo Calderonγεννήθηκε στις 6 Ιουλίου 1907, αλλά εκείνη πάντα έλεγε ότι γεννήθηκε το 1910. Δεν το έκανε επειδή ήθελε να κρύβει την ηλικία της. Το 1910 ξεκίνησε η Μεξικανική επανάσταση, με αρχηγό τον Εμιλιάνο Ζαπάτα, και η Φρίντα ταυτίστηκε με την εθνεγερσία του Μεξικάνικου λαού. Ήθελε να λέει ότι γεννήθηκε όταν «γεννήθηκε» και το Μεξικό.
Από μικρή ήταν αντικομφορμίστρια. Κυκλοφορούσε με αντρικά ρούχα στις κομμουνιστικές συγκεντρώσεις, σοκάροντας όχι μόνο τους γονείς της, αλλά και τους συναγωνιστές της. Το 1922 ήταν μία από τις πρώτες τριάντα πέντε γυναίκες (σε σύνολο 2000 μαθητών) που ξεκίνησαν την προετοιμασία στην EscuelaNacionalPrepatoriaγια να κάνουν πανεπιστημιακές σπουδές. Μέχρι τότε οι γυναίκες δε γίνονταν δεκτές στα Μεξικάνικα πανεπιστήμια και η Φρίντα ήθελε να είναι μέρος αυτής της πρωτοπορίας. Σκόπευε να γίνει γιατρός, η πρώτη Μεξικάνα γιατρός. Ζωγράφιζε ήδη, αλλά δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό της να γίνει ζωγράφος.
Τρία χρόνια μετά όλα της τα σχέδια ανατράπηκαν. Γυρνώντας με το λεωφορείο από τη σχολή συνέβη ένα ατύχημα που λίγο έλειψε να της στερήσει τη ζωή –και ουσιαστικά της έδωσε τη ζωή που έζησε. Το λεωφορείο συγκρούστηκε με τραμ και υπήρξαν αρκετοί νεκροί. Οι γιατροί είχαν ξεγράψει και τη Φρίντα, αλλά εκείνη τους διέψευσε: Βγήκε ζωντανή, αλλά με σοβαρά τραύματα στη σπονδυλική στήλη και στο δεξί πόδι. Θα περνούσε όλη της τη ζωή με ισχυρούς πόνους και επαναλαμβανόμενα χειρουργεία.
Καθηλωμένη στο κρεβάτι για αρκετό καιρό ξεκίνησε να ζωγραφίζει με πάθος και απόγνωση. Στον «ουρανό» του κρεβατιού είχε προσαρμόσει έναν καθρέφτη για να έχει ένα ζωντανό μοντέλο –τον εαυτό της. Ίσως γι’ αυτό έκανε τόσες πολλές αυτοπροσωπογραφίες. Η ίδια έλεγε: «ζωγραφίζω τον εαυτό μου γιατί είμαι πολύ συχνά μόνη και γιατί είναι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα.»
Η Φρίντα έκανε κάτι που κανείς άλλος ζωγράφος, άντρας ή γυναίκα, δεν είχε κάνει ως τότε: Παρουσίασε το γυναικείο σώμα όχι χωρίς ρούχα, αλλά χωρίς δέρμα. Το γυναικείο σώμα όχι ως όχημα ηδονής για τους άντρες, αλλά ένα αυθύπαρκτο σώμα με φλέβες, αίμα και πόνο. Αποκαθήλωσε τη θηλυκότητα και παρουσίασε την σκληρή πραγματικότητα του θηλυκού γένους, του ανθρώπινου γένους.
Όπως έγραψε και ο Ντιέγκο Ριβέρα, ο μεγαλύτερος ως τότε Μεξικάνος ζωγράφος και σύζυγος-δαίμονας της Φρίντα, «ήταν η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της τέχνης που αντιμετώπισε με απόλυτη και ασυμβίβαστη εντιμότητα, ίσως και με εμπαθή σκληρότητα, όλα αυτά που αφορούν τη γυναίκα». (Δεν τόλμησε να παραδεχτεί ότι «όλα αυτά» αφορούσαν τον άνθρωπο). Ο Ντιέγκο Ριβέρα ήταν παγκοσμίου φήμης ζωγράφος. Η σχέση του με τη Φρίντα θα είναι πιο επεισοδιακή και από ολόκληρο κύκλο αμερικάνικης σαπουνόπερας, καθότι ο Ντιέγκο (παρά την ασχήμια του) ήταν μεγάλος καρδιοκατακτητής.
Τότε η Φρίντα έκανε κάτι που ίσως να μην έχει τόσο μεγάλη σημασία όσο η ζωγραφική της, αλλά δείχνει πόσο μπροστά ήταν από την εποχή της: Ανακάλυψε το έθνικ ντύσιμο. Όταν όλες οι γυναίκες είχαν ενθουσιαστεί με τη λιτή φόρμα του μεσοπολέμου και τα ρούχα της Σανέλ, η Φρίντα φορούσε μεξικάνικες φορεσιές και κοσμήματα που έλκυαν την καταγωγή τους από τον προκολομβιανό πολιτισμό. Θα περνούσαν εβδομήντα χρόνια μέχρι να αρχίσουν οι μόδιστροι να προωθούν αυτή την έθνικ αντίληψη της ενδυμασίας. Ακόμα και τα φαρδιά φρύδια της (που πλέον είναι κάτι σαν σήμα κατατεθέν για τη Κάλο) ερχόντουσαν σε αντίθεση με το λεπτό ή τελείως βγαλμένο φρύδι της Μάρλεν Ντίτριχ και της εποχής της. Ερχόντουσαν σε αντίθεση με την εικόνα της «πλαστικής» γυναίκας που τότε είχε αρχίσει να γίνεται μέρος του πολιτισμού μας.
Παντρεύτηκε το Ριβέρα και μαζί βρεθήκανε στη χώρα των γκρίνγκος, τις ΗΠΑ. Εκεί η Φρίντα εντυπωσιάστηκε από τα τεχνολογικά επιτεύγματα των Αμερικάνων, αλλά αντιπάθησε τον πολιτισμό τους. «Η υψηλή κοινωνία εδώ», γράφει, «με αηδιάζει και αισθάνομαι οργή με όλους αυτούς τους πλούσιους τύπους που κάνουν πάρτι μέρα και νύχτα, ενώ έξω χιλιάδες και χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από την πείνα... Βρήκα μια Αμερική χωρίς καμιά ευαισθησία.»
Το 1934 η Φρίντα με το PCMπιέζουν τη Μεξικανική κυβέρνηση να χορηγήσουν άσυλο στο Λέων Τρότσκι, ο οποίος είχε εκδιωχτεί και από την Νορβηγία, μετά από πιέσεις των Σοβιετικών. Η Φρίντα θα φιλοξενήσει για δύο χρόνια τον Τσότσκι στο «Μπλε Σπίτι» της και μεταξύ τους θα δημιουργηθεί ένα ειδύλλιο.
Το 1937 γίνεται στην Αμερική η πρώτη ατομική έκθεση της Φρίντα. Όλοι οι πίνακες της πωλούνται το πρώτο βράδυ και ξαφνικά γίνεται διάσημη ζωγράφος. Οι κριτικοί αναγνωρίζουν το ταλέντο της και τη διαφοροποιούν αμήχανα από τους σουρεαλιστές, κατατάσσοντας ‘την στον “naive” σουρεαλισμό.
Εκείνηδίνειένανπολύ"μαγικό"ορισμότουσουρεαλισμού: «Surrealism is the magical surprise of finding a lion in a wardrobe where you were sure of finding shirts».
Το 1939 η Φρίντα βρίσκεται στο Παρίσι. Εκεί συγχρωτίζεται με τους σουρεαλιστές και δη τον «πάπα» του σουρεαλισμού, τον Αντρέ Μπρετόν, και... τους απομυθοποιεί. «Είναι τόσο κουλτουριάρηδες και σάπιοι που δεν μπορώ να τους αντέξω», γράφει. «Τώρα καταλαβαίνω γιατί η Ευρώπη σαπίζει. Αυτοί οι άνθρωποι –που τίποτα καλό δεν μπορούν να κάνουν- είναι η αιτία για όλους τους Χίτλερ και τους Μουσολίνι της Γηραιάς Ηπείρου.»…
Η μέθοδος διδασκαλίας της ήταν τόσο ανορθόδοξη που ξάφνιασε πολλούς από τους φοιτητές. Δεν τους πατρονάριζε, αλλά προσπαθούσε να τους μεταδώσει το όραμα της: Αυτοανάπτυξη και αυτοκριτική. Ποτέ δεν προσπάθησε να τους υποδείξει πως θα ζωγραφίζουν ή οτιδήποτε που να έχει να κάνει με το στυλ ζωγραφικής. Τους έδινε τα ερεθίσματα, τους κέντριζε τη φαντασία και τους άφηνε ελεύθερους να δημιουργούν. «Αυτό που μας έμαθε», είπε ένας μαθητής της, «ήταν η αγάπη για τον άνθρωπο και μια γεύση από τη λαϊκή τέχνη.»
«Μουτσάτσος», τους έλεγε η δασκάλα, «κλεισμένοι εδώ μέσα δε θα κάνετε τίποτα. Βγείτε έξω και ζωγραφίστε τη ζωή στο δρόμο.»
Το 1951 η Φρίντα κάνει ένα ακόμα χειρουργείο. Οι γιατροί ακρωτηριάζουν το δεξί της πόδι από το γόνατο. Στην αρχή καθηλώνεται σε αναπηρικό καροτσάκι, ελπίζοντας στο θάνατο και μόνο. Σύντομα ξεπερνάει την κατάθλιψη και μαθαίνει να περπατάει με το προσθετικό της μέλος. Τότεγράφειστο art-journal τηφράση:
«Why do i need feet when i have wings to fly?»
Πρινπεθάνειέγραφε:
«Women are still undervalued. It is very hard to be a woman painter»
Και ακόμα είναι.
[αντιγραφή και επικόλληση από το ιστολόγιο του ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΥ]