Κι αν αποδειχθεί ότι είναι αδύνατον να σώσουμε τον εαυτό μας από την ηλιθιότητα που μας περιβάλλει, τουλάχιστον μπορούμε να πάρουμε την εκδίκησή μας περιγελώντας την; Αλλά πώς μπορεί να φτάσουμε σ’ αυτό το ανώτερο επίπεδο αντιμετώπισης των ηλιθίων όταν ο πρώτος και βασικός νόμος της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας υποστηρίζει χωρίς αμφισημίες ότι πάντα και νομοτελειακά όλοι υποτιμούν τον αριθμό των ηλιθίων ατόμων που κυκλοφορούν στην κοινωνία… [Κάρλο Τσιπόλα]
Όσο πίσω κι αν ανατρέξουμε, οι ανθρώπινες σχέσεις πάντοτε ήταν σε οικτρή κατάσταση… Μετά τον Δαρβίνο γνωρίζουμε πως έχουμε κοινή καταγωγή με τα κατώτερα μέλη του ζωικού βασιλείου… Τα ανθρώπινα όντα όμως έχουν το προνόμιο να είναι υποχρεωμένα να υπομείνουν ένα επιπλέον φορτίο – ένα πλεόνασμα βασάνων που δημιουργούνται καθημερινά από μία ομάδα ατόμων μέσα στο ίδιο το ανθρώπινο είδος. Αυτή η ομάδα είναι μία ανοργάνωτη και αχαρτογράφητη ομάδα που δεν διαθέτει αρχηγό ή πρόεδρο, δε διέπεται από κανονισμούς και ωστόσο κατορθώνει να δρα με άψογο συντονισμό, σαν να κατευθύνεται από κάποιο αόρατο χέρι, κατά τρόπο που η δράση κάθε μέλους συμβάλλει δραματικά στην ενίσχυση και στην αύξηση της αποδοτικότητας των δραστηριοτήτων όλων των άλλων μελών… Οι ακόλουθες σελίδες αποτελούν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας εποικοδομητικής απόπειρας αναγνώρισης, κατανόησης και συνεπώς πιθανής εξουδετέρωσης μιας απ’ τις πλέον ισχυρές, σκοτεινές δυνάμεις που παρεμποδίζουν την ευημερία του ανθρώπου και την ευτυχία.
Κάρλο Τσιπόλα (CarloCipolla), Οι βασικοί νόμοι της ανθρώπινης ηλιθιότητας: Α μέρος
Ο Πρώτος Βασικός Νόμος της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας υποστηρίζει χωρίς αμφισημίες πως:
ΠΡΩΤΟΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ: Πάντα και νομοτελειακά όλοι υποτιμούν τον αριθμό των ηλιθίων ατόμων που κυκλοφορούν στην κοινωνία
Εν πρώτοις, η θέση φαντάζει επουσιώδης ασαφής και τρομερά μικρόψυχη. Μία λεπτομερέστερη εξέταση ωστόσο αποκαλύπτει την εγκυρότητα του ισχυρισμού. Ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλο μέγεθος εκτιμά κάποιος ότι έχει η ανθρώπινη ανοησία, επανειλημμένα και κατ’ εξακολούθηση θα ξαφνιάζεται από το γεγονός ότι:
α] Άνθρωποι που κάποτε θεωρούσε λογικούς και νοήμονες αποδεικνύονται αναίσχυντα ηλίθιοι
β] Μέρα με τη μέρα, με εντεινόμενη μονοτονία, παρενοχλείται στις δραστηριότητές τους από ηλίθια άτομα που εμφανίζονται ξαφνικά και απρόσμενα στα πιο ακατάλληλα μέρη και στις πιο απίθανες στιγμές.
Ο Πρώτος Βασικός Νόμος δεν μου επιτρέπει να παραθέσω μία συγκεκριμένη αριθμητική αξία στο ποσοστό των ηλιθίων ατόμων μέσα στο συνολικό πληθυσμό: κάθε αριθμητική προσέγγιση θα αποδεικνυόταν μικρότερη της πραγματικής. Κατά συνέπεια, στις επόμενες σελίδες, θα συμβολίζω το ποσοστό των ηλιθίων ατόμων μέσα σ’ ένα πληθυσμό με το γράμμα η
Ο Δεύτερος Βασικός Νόμος της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας είναι απαράβατος και δεν επιδέχεται εξαιρέσεις
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΒΑΣΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ: Η ηλιθιότητα είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπινων ομάδων και κατανέμεται ομοιόμορφα σε όλη την κοινωνία σύμφωνα με μία σταθερή αναλογία
Οι πολιτισμικές τάσεις που στις μέρες μας είναι δημοφιλείς στη Δύση προκρίνουν μία ισότιμη προσέγγιση στη ζωή. Οι άνθρωποι αρέσκονται να θεωρούν τα ανθρώπινα όντα ως προϊόν μιας άρτια σχεδιασμένης μηχανής μαζικής παραγωγής. Ειδικά οι γενετιστές και οι κοινωνιολόγοι δείχνουν υπερβάλλοντα ζήλο στην προσπάθειά τους να αποδείξουν, μ’ έναν εντυπωσιακό εξοπλισμό επιστημονικών δεδομένων και διατυπώσεων, πως όλοι οι άνθρωποι είναι από φυσικού τους ίσοι και πως, αν κάποιοι είναι περισσότερο ίσοι από τους άλλους, αυτό οφείλεται στην ανατροφή και όχι στη φύση.
Διαχωρίζω τη θέση μου από αυτή τη γενικευμένη άποψη. Η εδραιωμένη πεποίθησή μου, που ενισχύεται από χρόνια παρατηρήσεων και πειραματισμών, είναι πως οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι, πως ορισμένοι είναι ηλίθιοι και άλλοι όχι, και πως η διαφορά καθορίζεται από τη φύση και όχι από πολιτισμικούς συσχετισμούς ή παράγοντες. Κάποιος είναι ηλίθιος ακριβώς με τον τρόπο που κάποιος έχει κόκκινα μαλλιά. Ένας άνθρωπος ανήκει στο σύνολο των ηλιθίων, όπως ο καθένας ανήκει σε μια ομάδα αίματος. Ο ηλίθιος γεννιέται ηλίθιος λόγω Θείας Πρόνοιας.
Παρότι είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχει το ποσοστό ητων ανθρώπων που είναι ηλίθιοι και πως αυτό ισχύει λόγω γενετικών χαρακτηριστικών, δεν είμαι ένας αντιδραστικός ο οποίος προσπαθεί να επανεισαγάγει συγκαλυμμένα τον ταξικό ή φυλετικό διαχωρισμό. Πιστεύω ακράδαντα πως η ηλιθιότητα είναι αναφαίρετο δικαίωμα όλων των ανθρώπινων ομάδων και κατανέμεται ομοιόμορφα με μία σταθερή αναλογία. Αυτό το γεγονός εκφράζεται επιστημονικά με το Δεύτερο Βασικό Νόμο που αναφέρει πως:
«Η πιθανότητα να είναι ηλίθιο ένα συγκριμένο άτομο είναι ανεξάρτητη από οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό αυτού του ατόμου».
Σ’ αυτό τον τομέα, φαίνεται πως η Φύση όντως ξεπέρασε τον εαυτό της. Είναι ευρέως γνωστό πως η Φύση κατορθώνει, μάλλον μυστηριωδώς, να διατηρεί σταθερή τη σχετική συχνότητα ορισμένων φυσικών φαινομένων. Για παράδειγμα, είτε οι άνθρωποι πολλαπλασιάζονται στο Βόρειο Πόλο ή στον Ισημερινό, είτε τα ζευγάρια είναι από ανεπτυγμένες χώρες ή υπανάπτυκτες, είτε είναι μαύρα, κόκκινα, λευκά ή κίτρινα, ο λόγος θηλυκών προς αρσενικά μεταξύ των νεογέννητων είναι σταθερός, με ένα πολύ μικρό προβάδισμα στα αρσενικά. Δε γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο η Φύση επιτυγχάνει αυτό το εκπληκτικό αποτέλεσμα, αλλά ξέρουμε πως, για να επιτευχθεί αυτό, η Φύση πρέπει να λειτουργεί με μεγάλους αριθμούς. Το πιο αξιοσημείωτο γεγονός σχετικά με τη συχνότητα της ηλιθιότητας είναι πως η Φύση επιτυγχάνει να εξισώσει αυτή τη συχνότητα με την πιθανότατα η,τελείως ανεξάρτητα από το μέγεθος της ομάδας. Συνεπώς ένας παρατηρητής ανακαλύπτει το ίδιο ποσοστό ηλιθίων είτε εξετάζει πολύ μεγάλα σύνολα ανθρώπων είτε έχει να κάνει με πολύ μικρές ομάδες ανθρώπων. Κανένα άλλο σύνολο μετρήσιμων φαινομένων δεν παρέχει τόσο εντυπωσιακές αποδείξεις για τη δύναμη της Φύσης.
Οι αποδείξεις ότι η μόρφωση είναι ανεξάρτητη της πιθανότητας ηπροέκυψαν από πειράματα που διεξήχθηκαν σε μεγάλο αριθμό πανεπιστημίων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο πληθυσμός τους μπορεί να χωριστεί σε πέντε βασικές ομάδες: τους εργάτες, που δουλεύουν με μεροκάματο και κάνουν χειρονακτικές εργασίες, τους καταρτισμένους υπαλλήλους, τους φοιτητές, το διοικητικό προσωπικό και τους καθηγητές.
Κάθε φορά που εξέταζα τους εργάτες, ανακάλυπτα ότι ένα κλάσμα ητου πληθυσμού τους ήταν ηλίθιοι. Καθώς η τιμή του ηήταν μεγαλύτερη από αυτή που περίμενα (Πρώτος Νόμος), και συντασσόμενος με την επικρατούσα αντίληψη, αρχικά θώρησα πως ο αποκλεισμός, η φτώχεια και η έλλειψη εκπαίδευσης ευθύνονταν γι’ αυτό. Όμως, ανεβαίνοντας τα σκαλιά της κοινωνικής ιεραρχίας, ανακάλυψα πως το ίδιο ποσοστό υπήρχε και μεταξύ των ειδικευμένων υπαλλήλων και των φοιτητών. Ακόμη πιο εντυπωσιακά ήταν τα αποτελέσματα στην ομάδα των καθηγητών. Είτε εξέταζα ένα μεγάλο πανεπιστήμιο ή ένα μικρό κολέγιο, ένα φημισμένο ίδρυμα ή ένα άσημο, ανακάλυπτα πως το ίδιο κλάσμα ητου πληθυσμού των καθηγητών ήταν ηλίθιοι. Τόσο κατάπληκτος έμεινα με τα αποτελέσματα, που φρόντισα να επεκτείνω την έρευνά μου σε μια ειδικά επιλεγμένη ομάδα, την πραγματική ελίτ, τους βραβευμένους με Νομπέλ. Το αποτέλεσμα επιβεβαίωσε την παντοδυναμία της Φύσης: ένα κλάσμα ητων κατόχων του βραβείου Νομπέλ είναι ηλίθιοι.
Αυτή ήταν μια ιδέα που δύσκολα μπορούσα να αποδεχτώ και να αφομοιώσω, αλλά πολλά πειραματικά δεδομένα απέδειξαν το αληθές της θεμελιώδους πρότασης. Ο Δεύτερος Βασικός Νόμος είναι απαράβατος κανόνας και δεν επιδέχεται εξαιρέσεις. Το Κίνημα Ισότητας των Γυναικών θα παράσχει επιχειρήματα υπέρ του Δεύτερου Βασικού Νόμου, καθώς αποδεικνύει ότι τα ηλίθια άτομα έχουν την ίδια αναλογία τόσο στον ανδρικό όσο και στο γυναικείο πληθυσμό. Οι κάτοικοι των υπανάπτυκτων χωρών του Τρίτου Κόσμου μπορούν να παρηγορηθούν με την απόδειξη πως τελικά οι κάτοικοι των ανεπτυγμένων χωρών δεν είναι και τόσο ανεπτυγμένοι. Ωστόσο, ανεξάρτητα από το πόσο αρεστός είναι ο Δεύτερος Βασικός Νόμος, τα συμπεράσματά του είναι τρομακτικά: από το Νόμο εξάγεται το συμπέρασμα πως, είτε συναναστραφείς διακεκριμένα άτομα είτε αποσυρθείς στην Πολυνησία με τους κυνηγούς κεφαλών είτε κλειστείς σε μοναστήρι ή αποφασίσεις να περάσεις το υπόλοιπο της ζωής σου συντροφιά με πανέμορφες και αισθησιακές γυναίκες, έχεις ν’ αντιμετωπίσεις πάντα το ίδιο ποσοστό ηλίθιων ανθρώπων – το οποίο ποσοστό (σύμφωνα με τον Πρώτο Νόμο) πάντα θα υπερβαίνει τις εκτιμήσεις σου.
Οι Βασικοί Νόμοι της Ανθρώπινης Ηλιθιότητας γράφτηκαν το 1976 και εκδόθηκαν το ίδιο έτος σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων. Το 1988 επανακυκλοφόρησε ως μέρος μιας συλλογής με τον τίτλο Allegromanontroppo (κεφάτα ή γρήγορα αλλά όχι πολύ), η οποία περιείχε και το δοκίμιο: «Πιπέρι, Κρασί (και Μαλλί) ως Κινητήριοι Μοχλοί της Κοινωνικής και Οικονομικής Ανάπτυξης το Μεσαίωνα». Η συλλογή αυτή έγινε ανάρπαστη σε όσες χώρες κυκλοφόρησε. Η πρώτη έκδοση του 1976 συνοδεύονταν από την ακόλουθη σημείωση: «το βιβλίο αυτό δεν απευθύνεται σε χαζούς ανθρώπους, αλλά σε όσους αναγκάζονται να συνδιαλεχθούν με τέτοιους ανθρώπους.
Προσεχώς αποσπάσματα και από άλλα μέρη ανθρώπινης ηλιθιότητας: Τρίτος και Χρυσός Βασικός Νόμος