Ο άνθρωπος οφείλει μπροστά στο χαμό του να αντιληφθεί πως δεν είναι επιβάτης αλλά οδηγός της ζωής. Δημιουργός της. Δε υπάρχουν θεϊκά – πατριαρχικά νοικοκυρέματα ή ουρανοκατέβατοι σωτήρες. Δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αρνηθεί την ιδιότητα του μαζάνθρωπου, του πολίτη της πολιτείας της coca-cola και των Mac-Donald’s, του πιστού της όποιας μονοπωλιακής εκκλησίας και του δούλου ενός κράτος-θηρίου που του προσάπτουν. Του μαζάνθρωπου για τον οποίο έχει προκριθεί ως δια μαγείας το μέλλον και δεν έχει κανένα λόγο σε αυτό.
Με τις συνέπειες της ιστορικής καμπής που διατρέχουμε να αυξάνονται σαν παλιρροϊκό κύμα ή χιονοστιβάδα οι θεωρίες μας μεταβάλλονται συνεχώς μαζί με την αντίληψη μας για τον κόσμο και τον εαυτό. Ο χρονικός ορίζοντας των θεωριών μας φαίνεται συνέχεια να καταρρέει, μπροστά σε μία ιστορική ορμή που επίμονα μας απειλεί με το δίλημμα ή αλλαγή ή όλεθρος. Και όσο οι θεωρίες του εργαλειακού μας ορθολογισμού χρεοκοπούν η πράξη ανόητα παλινωδεί εξαντλώντας τες. Οι υπάρχουσες δομές στην προσπάθεια να αυτοδιατηρηθούν γίνονται όλα και πιο παρανοϊκές ή απολυταρχικές. Η αλήθεια στη καθημερινότητα μας παρατίθεται κάπως έτσι: «Θάνατος ή φόροι». Ή «μη μιλάτε για πολιτική ή θρησκεία». Γιατί δεν μπορείτε λέει να τα βάλετε με το δήμο, το κεφάλαιο ή την εκκλησία. Δεν μπορείτε να τα βάλετε με την εξουσία ή τον νόμο.
Το κράτος έλεγε ο Τόμας Χομπς είναι σαν το μυθικό κήτος Λεβιάθαν που λειτουργεί ως το φόβητρο για να μην εκδηλώνουμε την απληστία, το μίσος και το φθόνο μας.
Όλα αυτά είναι κομμάτι μιας ελεγκτικής προπαγάνδας που έχουμε αποδεχτεί. Μπροστά στα απάνθρωπα οικονομικά παρασκηνιακά παιχνίδια, τις ωφελιμιστικές πολιτικές διαστροφές, τις οικολογικές λεηλασίες και τις μεσσιανικές τελεολογίες εμείς εκδηλώνουμε ανασφάλειες. Επιβεβαιώνουμε έναν συγκεκριμένο τρόπο ελέγχου που μας ωθεί πρόθυμα να εγκαταλείψουμε την αυτοκυριαρχία μας. Μπαίνουμε μόνοι μας σαν τα ποντίκια στον λαβύρινθο, αντί να επικεντρωνόμαστε βελτιόδοξα στην έμπνευση από αληθινά πράγματα, την δημιουργικότητα και το δυναμικό μας. Υποτασσόμαστε ως αποτυχημένοι και εξίσου ένοχοι, δεχόμενοι να κουβαλήσουμε τα πνευματικά σκουπίδια άλλων. Αν δεν γίνει κάποια σημαντική μεταστροφή δεν έχουμε τίποτε άλλο να περιμένουμε παρά τα ίδια επαναλαμβανόμενα σενάρια που παίζονται στο σύγχρονο θέατρο του παραλόγου.
Όχι δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών. Όταν η συνθήκη του Κιότο παραβιάζεται σωρηδόν, και το πραγματικό πρόβλημα αυτοσυντήρησης του πλανήτη έρχεται τελευταίο στη λίστα των ασήμαντων ζητημάτων του ταξισμού, του κρατισμού και του ιδιοτελούς κεφαλαίου φταίμε που σερβιριζόμαστε από τον μπουφέ των ψεμάτων τους. Όταν το «πολιτικώς ορθόν» ορίζεται από τα χείλια άρρωστων κομματάνθρωπων και υστερικών συνδικαλιστών εμείς κρατάμε τα δικά μας ερμητικά κλειστά. Εξαντλούμε την ελευθερία μας στις σύντομες στιγμές μίας εκλογής που αμφιταλαντεύεται μεταξύ κρετινικών λαϊκισμών και ιδιωτικών ή ξένων συμφεροντολογικών πρακτορεύσεων. Και όχι μόνο.
Κάποιοι, άτομα με μεγάλα σπίτια ή αυτοκίνητα που δεν μπορούν να πληρώσουν, άτομα που ζούνε σα βασιλιάδες, είναι αρκετά βολικό να δεχτούν τη χρησιμότητα του τρόπου εξάσκησης της εξουσίας όσο αυτή τους δίνει κάποιο ρόλο που μπορούν να ρευστοποιήσουν. Αυτή η δόλια σχέση καταφέρνει και τους κρατά στη ζυγαριά μίας πλασματικής ζωής που πολύ γρήγορα θα εξισορροπηθεί αν η εξουσία που τους έκλεισε το μάτι για λόγους σκοπιμοτήτων, σηκώσει κάποια στιγμή τα χέρια από τα πλήκτρα. Κάτι που φυσικά δε θέλουν. Προτιμούν να εξαργυρώνουν το πλεονέκτημα τους και να βρίσκονται εκεί που βρίσκονται. Και συνήθως να το παίζουν αθώοι, υποκρινόμενοι πως δεν έχουν ιδέα πως έγινε αυτό. Είναι κομμάτι των ενδημούντων μηχανισμών που καταφέρνουν να αναπαράγουν εσωτερικά και να καταστούν κοινωνικό μύθο την εξουσιαστική παρέμβαση. Είναι το κομμάτι που στρεβλώνει τις φαντασιακές σημασίες, τις αξίες, την ηθική, προς μία κατεστημένη φαυλότητα. Είναι κάποιος από εμάς ή ο βολεμένος εαυτός μας. Τις αναλογίες βγάλτε τες εσείς. Εδώ δίνουμε ένα εμφατικό παράδειγμα. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή αυτή η κοινωνική μάσκα θα πέσει και όποιος έχει συνεχίσει να κοιμάται τον ύπνο του δικαίου μέχρι τότε θα νιώσει τη ζωή του να τρακάρει.
Όλα πλέον μαρτυρούν πως η κοινωνική πραγματικότητα, η ιστορία, η αλήθεια, ο νόμος είναι μία προβολή του νου του καθενός. Είναι μία συνευθύνη. Αν η συναινετική αυτή λοιπόν πραγματικότητα αφεθεί στην ασυνείδητη ορμή της βολεψιάς ή της συνήθειας τότε θα βρεθούμε, με την ταχύτητα με την οποία πλέον κινούνται τα πράγματα, καβάλα πάνω σε ένα αδάμαστο χρονικό ποτάμι. Αν όμως κατανοήσουμε ότι ο καθείς συνδιαμορφώνει την πραγματικότητα τότε θα έχει γίνει και το πρώτο βήμα για τον έλεγχο των αλλαγών. Ο άνθρωπος οφείλει μπροστά στο χαμό του να αντιληφθεί πως δεν είναι επιβάτης αλλά οδηγός της ζωής. Δημιουργός της. Δε υπάρχουν θεϊκά – πατριαρχικά νοικοκυρέματα ή ουρανοκατέβατοι σωτήρες. Δεν έχει άλλη επιλογή παρά να αρνηθεί την ιδιότητα του μαζάνθρωπου, του πολίτη της πολιτείας της coca-colaκαι των Mac-Donald’s, του πιστού της όποιας μονοπωλιακής εκκλησίας και του δούλου ενός κράτος-θηρίου που του προσάπτουν. Του μαζάνθρωπου για τον οποίο έχει προκριθεί ως δια μαγείας το μέλλον και δεν έχει κανένα λόγο σε αυτό.
Μάλιστα. Δεν υπάρχει πιο πιστός σύμμαχος της ολοκληρωτικής εξουσίας από την ίδια τη μάζα. Δεν υπάρχει καν εξουσία χωρίς μάζα. Το βλέπουμε εκεί όπου παράλληλα με την γιγάντωση μιας ολοκληρωτικής εξουσίας γιγαντώνεται η σύγχυση ή και η αποβλάκωση που τελικά σαν δηλητηριώδης ιός υπάρχει ο κίνδυνος να παραλύσει την όποια εν δυνάμει αυτοδυναμία και αυτοτέλεια του ανθρώπου. Αντί να επιτρέπουμε εν μέσω του σύγχρονου πολιτισμικού μεσαίωνα της λογοκρατίας και του δογματισμού να εξοβελίζεται κάθε εξαληθευτικό και λυτρωτικό στοιχείο και να εξουδετερώνονται οι ηθικοπνευματικές αξίες που προτάσσουν την ελευθερία και την ποιότητα, οφείλουμε να επανακαθορίσουμε τα σύνορα της εξατομίκευσης μας, όχι στα πλαίσια μιας πανεθνικής fastfoodπνευματικότητας αλλά στα πλαίσια τοπικών δημιουργικών πυρήνων. Το πρόταγμα της αυτονομίας του καθενός μας, η αυτογνωσία και πνευματικότητα μας, δεν μπορούν να ξεκινήσουν σε παγκόσμια κλίμακα. Προέρχονται πάντα και καλλιεργούνται μέσα σε συγκεκριμένο πολιτισμικό –παραδοσιακό- και πολιτικό χρόνο και χώρο. Δεν ζούμε ούτε μόνο κλεισμένοι στο εγώ μας ούτε στα τεράστια όρια του πλανήτη. Με όρους φυσικής θα μπορούσαμε να μιλήσουμε αντίστοιχα για «σχετική τοπικότητα» και «χωρο-ορμή» η οποία εν συνεχεία μέσω της απογείωσης της νεωτερικότητας της ατομικής παρέκκλισης θα θέσει εν παραλλήλω το αίτημα της καθολικότητας. Και όπως περιγράφει η θεωρία των μορφογενετικών πεδίων ή του φαινομένου του εκατοστού πιθήκου θα φτάσει στην «μη τοπικότητα» και άρα στην πολυπρισματική οικουμενικότητα.
Η οποιαδήποτε λοιπόν απόπειρα επαναθεμελίωσης της οπτική μας και το οποιοδήποτε νέο απελευθερωτικό εγχείρημα οφείλει υποχρεωτικά να επικεντρωθεί στην ανάδειξη της δημιουργικής ατομικής παρέκκλισης ως προς τον τόπο, τον χώρο, το βίωμα, την ιστορία, την παράδοση, καθώς και του ανθρώπινου υποστρώματος σε βάρος των κανονιστικών αόρατων μαζομηχανισμών. Την οικουμενικότητα δεν μπορεί να την ελέγξει ούτε συνήθως την αφορά. Η μεταμόρφωση αφορά τον μικρόκοσμο του προσώπου-ατόμου. Η επανάσταση-αλλαγή ορίζεται ως η απόκλιση των ατομικών-ομαδικών διαδρομών και όχι ως κάποια ντετερμινιστική ή θρησκευτική τελεολογία της μάζας. Μία απόκλιση από τις ευθείες τροχιές των ατόμων, που θα χάνονταν στο άπειρο κατά τον 2οθερμοδυναμικό νόμο μετά το bigbang, ήταν που επέτρεψε την δημιουργία της ύλης, των πλανητών και της ζωής. Αυτή η δημιουργική παρέκκλιση του κάθε ατόμου είναι που επιτρέπει κατ’ ουσίαν την δημιουργία της ιστορίας.
Σε όλη την υφήλιο παρατηρείται πως όλο και περισσότεροι στρέφονται στην παράδοση τους, στο πολιτισμό τους, στις αρχές της θρησκείας τους, ώστε να σχηματίσουν από την αρχή μία εικόνα για τον κόσμο, τη ζωή, την κοινωνία και την προσωπική τους υπόσταση. Οι γυναίκες με τα φεμινιστικά κινήματα, οι οικολόγοι, οι μαύροι στην Αμερική που προβάλλουν την δική τους οπτική, είναι ένα ακόμη παράδειγμα πως η καθολικότητα διαρρηγνύεται. Το ίδιο παρατηρεί κανείς και στα λόγια τεραστίων φιλοσοφικών μορφών του 20ουαιώνα όπως των Χάιντεγκερ, Βιτγκενστάιν, Καστοριάδη που αμφισβητούν τον εργαλειακό-τεχνολογικό ορθολογισμό. Αυτό που παρατηρείται είναι η καταγγελία της δυτικής σκέψης που διέπεται από ένα στατικό, κανονιστικό, θετικιστικό πνεύμα προς όφελος της αυθόρμητης σχεδόν αμυντικής ανάδυσης του πνεύματος του ρομαντισμού όπως πρότεινε έμμεσα λόγου χάριν και ο Μάης του 68. Φαίνεται δηλαδή η πορεία που περιγράψαμε νωρίτερα προς τις ατομικές παρεκκλίσεις και την πολυπρισματική οικουμενικότητα να έχει αρχίσει ήδη να πλημμυρίζει τον τρόπο σκέψης και εκδήλωσης όλων και περισσότερων.
Και δεν είναι τυχαίο γιατί συμβαίνει αυτό. Τα δύο μεγαλύτερα ορθολογιστικά μοντέλα -του μαρξισμού και του φιλελευθερισμού- που πρότειναν την κοινωνική ολοκλήρωση μέσω της μαζικότητας χρεοκόπησαν ή χρεοκοπούν αφού πλέον αποδεικνύεται ότι οδηγούν σε απολυταρχικά, τυραννικά και ύπουλα καθεστώτα. Από την άλλη η προσπάθεια των τελευταίων χιλιετιών από τα ιερατεία προς κάποια καθολικές, συστηματοποιημένες θρησκευτικές δομές έφερε την καθίζηση του πνευματικού παρανομαστή και την αφαίρεση της αίσθησης του ιερού και του σεβασμού για τη ζωή. Η θετικιστική αποτίμηση όλων των πραγμάτων οδήγησε σε απαξίωση της ύπαρξης.
Να γιατί λοιπόν οι μνήμες, οι γνώσεις και άρα οι κατεστημένες θεωρίες δεν είναι αρκετές να απαντήσουν ικανοποιητικά στις νέες συγκυρίες. Γιατί είναι βασισμένες στον εργαλειακό διαφωτισμό, το κυρίαρχο σύστημα αντίληψης της δύσης, που έχει εκτοπίσει την φαντασιακή δυνατότητα της ιστορίας και έχει παγιδευτεί σε ντετερμινιστικές εξισώσεις προς κάποια καθολική εξέλιξη. Η σύγχρονη τελεολογική σκέψη εγκλώβισε τους ανθρώπινους τρόπους σε μονοπάτια που επαγγέλλονται το τέλος της ιστορίας και σε μονοπάτια μεσσιανικής προσμονής αφαιρώντας τους με δόλο τη δυνατότητα της αισθαντικότητας, της συνειδητοποίησης, της σκέψης και της δημιουργίας. Η κρίση βλέπετε πως είναι σαρωτική. Και αυτό γιατί ένας τέτοιος ολοκληρωτικός τρόπος αντίληψης που δεν τοποθετεί σαν ισάξιο στοιχείο στην ανάλυση τον άνθρωπο, τις αξίες, την αλήθεια, παρά μόνο ένα θετικιστικό πνεύμα, είναι κατά βάθος χωλός. Οποιοδήποτε λοιπόν απελευθερωτικό εγχείρημα ή θα έχει ρομαντική εξισορροπιστική δύναμη ή δε θα υπάρξει. Ήρθε η ώρα της υπέρβασης της στατικής, μαρξιστικής, μεσσιανικής, αυστηρά ντετερμινιστικής οπτικής προς την κατεύθυνση μιας πιο κβαντικής, του εδώ και του τώρα, των συνεχών μετασχηματισμών, του άπιαστου ιδεώδους και του ανύπαρκτου τέλους.
Οφείλουμε λοιπόν να σχηματίσουμε τα νέα μας νοητικά εργαλεία όχι μόνο από την οπτική του παρελθόντος αλλά και από αυτή του μέλλοντος. Σε μία οντολογική βάση. Σε μία βάση σύνθεσης διαφωτισμού και ρομαντισμού. Να επανέλθουμε σε μία ισορροπία καταγγέλλοντας τις μονόπλευρες οπτικές (αθεΐα / μονοπωλιακή θρησκεία, καθολικότητα εξουσιών/ μαζοποίηση) που μας ταλαιπωρούν. Να εργαστούμε πάνω σε αυτό που αναφέρει και ο Κάστορας ως «φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας». Να προκρίνουμε την κβαντικότητα και τη δυνητικότητα απέναντι στον αυστηρό ντετερμινισμό ή τη θρησκευτική τελεολογία. Να επιλέξουμε την ιστορία ως διαδρομή και όχι ως προδιαγεγραμμένη αναγκαιότητα, και την ατομική δημιουργική παρέκκλιση για χάριν της αναζητούμενης αυτονομίας. Να αρνηθούμε την Ιθάκη ή τον παράδεισο για χάριν του ταξιδιού και της αυτοτέλειας.
Η ρήξη των διπολικών-ιεραρχικών τρόπων σκέψης και άρα η μείωση των απόστασεων των θεωριών από τις πράξεις και των εξουσιαστών από τους εξουσιαζόμενους θα γίνει εφικτή μόνο αν στοιχίσουμε τα προτάγματα σε μία αδιάκοπη διαδικασία μετασχηματισμών και όχι σε αναφορά με κάποιο τελικό σκοπό. Πάντα με γνώμονα το μέτρο και την αρμονία. Ήρθε η ώρα να αναζητήσουμε το μοντέλο της ελεύθερης σκέψης όπου η παρουσία του θα είναι βουλησιαρχική και θα αναπτύσσει το άτομο μέσω της αδέσμευτης ανάληψης ευθυνών.
Η ρήξη των διπολικών-ιεραρχικών τρόπων σκέψης και άρα η μείωση των απόστασεων των θεωριών από τις πράξεις και των εξουσιαστών από τους εξουσιαζόμενους θα γίνει εφικτή μόνο αν στοιχίσουμε τα προτάγματα σε μία αδιάκοπη διαδικασία μετασχηματισμών και όχι σε αναφορά με κάποιο τελικό σκοπό. Πάντα με γνώμονα το μέτρο και την αρμονία. Ήρθε η ώρα να αναζητήσουμε το μοντέλο της ελεύθερης σκέψης όπου η παρουσία του θα είναι βουλησιαρχική και θα αναπτύσσει το άτομο μέσω της αδέσμευτης ανάληψης ευθυνών.
Ήρθε η ώρα της κρίσης όχι των άλλων αλλά των ίδιων μας των εαυτών μέσα στα όρια της ελευθερίας του καθενός.
[ΠΗΓΗ: Δημήτριος Κρόντσος, Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΥ αναρτήθηκε στο ιστολόγιο ΚΙΝΗΣΗ ΙΔΕΩΝ: http://kinisiideon.blogspot.gr/ ]
